شهرستان خوی

شهرستان خوی بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین شهرستان استان آذربایجان غربی بعد از مرکز استان، ارومیه بوده و دومین شهرستان پرجمعیت استان آذربایجان غربی به حساب می‌آید.

جمعیت شهرستان خوی طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با ۳۴۸٬۶۶۴ نفر، که از این تعداد ۱۹۸٬۸۴۵ نفر ساکن شهر خوی هستند.

خوی یکی از قدیمی‌ترین مراکز تمدن در شمال غرب ایران است و بازار تاریخی خوی اوج تمدن شهرنشینی و شهرسازی در دوره اسلامی است. خوی با قدمتی ۷ هزار ساله و قرار گرفتن در مسیر جادهٔ ابریشم دارای تاریخ و تمدن پرفراز و نشیب، شاهد وقایع تاریخی مختلفی بوده است.خوی با این پیشینهٔ تاریخی و فرهنگی، مدفن بسیاری از بزرگان تاریخ ایران زمین می‌باشد. پهلوان نامی ایرانی، پوریایی ولی از پهلوانان این دیار بوده و آرامگاه ایشان نیز در این شهر قرار دارد.آرامگاه شمس تبریزی، شاعر بزرگ و نامی ایران نیز در این شهر واقع شده است. با توجه به مشترکات فرهنگی و وجود آرامگاه شمس تبریزی در خوی به عنوان استاد و مراد مولانا و مقبره مولانا در قونیه ترکیه، این دو شهر خواهر خوانده اعلام شدند. قلعه کوراوغلی در این شهرستان قرار دارد. کوراوغلی قهرمان حماسی مشترک میان بسیاری مردمان ترک از جمله ترکان آذربایجان وترکیه، ترکمن‌ها، ازبک‌ها و اویغورها است.اشعار و سروده‌های این اسطوره تاریخی در میان اقوام ۱۶ کشور سروده می‌شود و یکی از مشترکات فرهنگی بین کشورهای همسایه و اکو می‌باشد.^[

خوی به شهر گل‌های آفتابگردان معروف است. این شهر قطب اول تولید دانه‌های آفتابگردان و کدوی کشور به‌شمار می‌رود و صاحب بزرگ‌ترین بازار بورس دانه‌های آفتابگردان کشور است.شهر فیرورق خوی قطب تولید آلبالوی کشور است.فرش آذربایجان غربی در بازارهای داخلی و خارجی محبوبیت زیادی دارد و از میان فرش‌های دستباف تولیدی آذربایجان غربی، فرش ریز ماهی خوی به ثبت ملی و جهانی رسیده است.بزرگ‌ترین خانه تئاتر شمال غرب کشور در خوی قرار دارد. بزرگ‌ترین پایانه مسافربری شمالغرب و غرب کشور در شهر خوی واقع شده است.

جای‌ های دیدنی شهرستان خوی

بازار قدیمی خوی

بازار های سنتی، اصلی جدا نشدنی از فرهنگ ایرانی می باشد که یکی از منحصر به فرد ترین این بازار ها در خوی واقع شده است. بازار قدیمی خوی در قسمت جنوب شرقی چهارراه مرکزی، بین خیابان طالقانی و انقلاب قرار دارد. این بازار دیدنی که عمرش به قرن دوازدهم و دوره صفویه باز می گردد، لقب دومین بازار بزگ ایران را یدک می کشد. بازارخوی که سرپوشیده می باشد، از حجره ها، کاروانسراها و قسمت های متعددی ساخته شده ، ودر زمان قاجار دوباره مورد بازسازی و سازماندهی قرار گرفته است. تزیینات اجری و معماری هنرمندانه ای که در این بازار به کار رفته، ارزش بنا را بسیار بالا برده است.

برج شمس تبریزی

یکی از شخصیت های سرشناس شهرستان خوی، شمس تبریزی است که بر روی مزار وی از دوره صفویه برجی بنا شده است که با اجر و تزیینات قوچ ومیش نمادی از معماری چشم نواز دوره صفوی به شمار می رود. از سه مناره این ارامگاه، تنها یک مناره باقی مانده که به خوبی نشانگر شکوه و زیبایی برج در گذشته دور می باشد. قطر برج 3.40 متر و ارتفاعش17متر و مساحتش نیز 11 متر است. این بنا دیدنی به دستور شاه اسماعیل صفوی بنا شده و امروزه تبدیل به یکی از بناهای مهم شهرستان خوی گردیده است. این بنای دیدنی به ثبت اثار ملی نیز درامده است.

دروازه سنگی

یک بنای قدیمی در ضلع جنوبی بازار خوی به سمت سلماس خود نمایی می کند. در رابطه با قدمت بنا دو نظر وجود دارد. عده ای این مکان که “دروازه سنگی” نام دارد، متعلق به دوره ایلخانان دانسته اند و عده ای دیگر این بنا را یادگاری از دوره قاجار می دانند که نوع معماری بنا صحت نظریه دوم را قوت داده است. مرمر های سیاه و سفید به کار رفته در این بنا ما را یاد ساختمان های قاهره می اندازد که برای مقابله از هجوم دشمن این سنگ ها را در ساخت بنا به کار برده اند. این اثر قدیمی هم به ثبت اثار ملی درامده است.
ادرس: این بنا در جنوب بازار خوی قرار دارد.

خانه کبیری

شهر خوی هم از وجود خانه های قدیمی با اتاق های متعدد و پنجره های بسیار زیبا بی بهره نمانده است. خانه کبیری که از دوره زندیه به یادگار مانده، دارای حیاطی باصفا و پنجره های چوبی است که با الهام از اشکال هندسی، نمایی دیدنی را به خود گرفته است. این بنا نیز جزء اثار ارزشمند ملی به شمار می رود.

این مسجد که کمی متفاوت تر از دیگر مساجد بنا شده است، شبستان های روباز، حجره های دوطبقه، شاه نشین های مجلل و ایوان وسیع از قسمت های خاص و متفاوت این مسجد چشم نواز به شمار می رود. مسجد که به سبک معماری دوره مغول و در دوره ایلخانان بنا شده، بر اثر گذشت زمان و بلایای طبیعی تخریب و در دوره قاجاره دوباره بازسازی شده است.
ساختمان شهرداری: یک بنا سفید رنگ دوطبقه با در های چوبی که از گچ بری های بسیار هنرمندانه ای برخوردار است. این بنا در دوره پهلوی اول ساخته شده و در سال1312 به عنوان اولین ساختمان شهرداری مستقل، شروع به فعالیت کرده و با نام های دیگری از جمله: ارگ یا ساختمان حکومتی نیز معروف گشته است.

موزه خوی

اگر به اشیای باستانی و تاریخ گذشته سرزمینتان علاقه دارید، سری به خیابان امام، کوچه نورالله و موزه خوی بزنید. این مجموعه 256 متری جمعا داری پنج تالار کوچک است که در بردارنده اشیای کشف شده از اذربایجان، خراسان، ری، گیلان و کاشان می باشد، و قسمتی دیگر از موزه به صنایع دستی و اداب و رسوم و فرهنگ مردم خوی اختصاص یافته است. سنگ نوشته های دوره شاه طهماسب، کتابهای خطی، سکه های قدیمی و دیگر اشیاء گرانقیمت را می توانید در این مجموعه ارزشمند مشاهده نمایید.

منطقه حفاظت شده مراکان

یک حیات وحش حفاظت شده که دارای زیستگاه های مختلف و در بردارنده گونه های متنوع جانوری می باشد در صخره و دشت های خوی تبدیل به جاذبه ای پرطرفدار شده است. حیواناتی مانند: قوچ، میش، بز، گرگ و خرگوش به دلیل پوشش گیاهی استپی در این منطقه جا خشک کرده اند. در این طبیعت بکر و خوش اب و هوا، علاوه بر گونه های متنوع جانوری، گونه های گیاهی متعددی از جمله: درختان پوا، آگروپیرون، گون، چوبک، کلاه، میرحسن، میخک و درختچه هایی از قبیل: شیرخشت، تنگرس و گلابی وحشی نیز وجود دارند.

پل هوایی خوی ( قطور)

در شهرستان خوی و نزدیکی راه اهن ایران و ترکیه، پلی با یک زیرقوسی بزرگ واقع شده که به دست زنی المانی در سال 1349 بنا شده است. این پل که تنها پل ارتباطی بین ایران و اروپا به شمار می رود بسیار دیدنی می باشد و جزء اثار ملی به ثبت رسیده است.

کلیسای سورپ سرکیس

این بنا که قدمتش به درستی مشخص نیست، با توجه به معماری ستون ها، دیوارسازی و نورگیر ها به احتمال فراوان در قرن چهارم بنا شده است. کلیسا ی سورپ سرکیس که با مواد و مصالحی همچون: اجر و خشت و گل بنا شده، بعد از سالیان طولانی همچنان محکم و پابرجا به یادگار مانده است.

افراد مشهور و مشاهیر شهرستان خوی

آخوند زین العابدین نوایی

در قریه نوائی خوی متولد شده و در اثر مطالعات و تحقیقات شخصی در فقه و حکمت بمقام ارجمندی نائل آمده است، مرحوم نوائی از احترام عمومی مردم خوی برخوردار بوده و در سال 1259 زندگی را بدرود گفته است.

آخوند ملاعلی

فقیهی فاضل و با تقوی بود که در بدایت حال به مرافعه اشتغال داشت، پدرش ملا محمدباقر بود که او هم به نوبه خود پیشنماز و صاحب مسجد و منبر به شمار می‌رفت.
ملاعلی شیفته عرفان و حکمت بود و آتشی سوزان در سینه داشت که خاکستر تقلید از ظواهر غبار نسیان بر او پاشیده بود … مطالعه دیوان ملای روم و استغراق در غزلیات پرشور و حال شمس تبریزی این خاکستر را بر باد داد و آتش درون او را شعله ور ساخت. همین انقلاب بود که او را وادار کرد محکمه فتوی را به خانقاه فقراء مبدل کند و به عارفی پاکدل تبدیل گردد . از این به بعد روح او انعکاس دریای متلاطمی شد که از صفا و عمق عرفان موجها داشت. در این حال ملاعلی بکلی پاک شد و در انوار لایزال وحدت و استهلاک در ذات باری تعالی منسلک گردید …
ملاعلی سالها مراد صاحبدلان سوخته دلی بود و جویندگان حقیقت چون پروانه‌های زرین بال دور شمع می‌گشتند و از وجود گرامی اش استفاده و اتفاضه می‌بردند.
آخوند ملاعلی به سبب مقام فقر و پاکی طینت در محضر صاحبان قدرت نیز جاه و مقامی داشت. ولی مباشرت و مخالفت با آنان را اقبال نمی‌فرمود. او در سال 1265 به سرای جاودیدان شتافت و بعدها به دستیاری عسکرخان سرتیپ که دست ارادت به این پیر روشن ضمیر داده بود بقعه ای بر سر مزار وی ساختند و پیرامون آنرا با حجراتی بیاراستند که در موقع احداث خیابان پهلوی منهدم گردید.

ابراهیم دنبلی

در سال 1240 در شهر خوی متولد شد و پس از انجام تحصیلات مقدماتی در مولد خود عازم نجف اشرف گردید و در محضر علمای این شهر مقدس تلمذ نمود… ابراهیم دنبلی پس از کسب کمالات معنوی مجدداً بموطن خود برگشت. مرحوم دنبلی اهل تحقیق و مطالعه و تتبع بوده و کتابهای (تلخیص المقال فی تحقیق احوال ارجال) و (الدره النجفیه فی شرح نهج البلاغه) از کارهای علمی اوست. دنبلی در انقلاب مشروطیت ایران بقتل رسیده است.